Burn-out: Waarom een goede intake herstel bevordert

In 2019 schreef ik met een aantal collega’s mee aan het boek “Opperdepop” over werkstress, burn-out en werkgeluk. In hoofdstuk 2 schreef ik over de wetenschappelijke context van een burn-out. Onder andere persoonlijkheidskenmerken, werkomgeving en taakeisen spelen een belangrijke rol bij het ontstaan ervan. Waarom deze titel? Omdat iedereen die het heeft meegemaakt zal herkennen. Op een dag is het echt “op-per-de-pop” Je kunt niet meer. Je bent op! Hoe werkt dat in een professionele omgeving?

Onzekerheid en de ander pleasen als vorm van overleven

De ander willen pleasen is een overlevingsmechanisme die voortkomt uit onzekerheid en angst om liefde en erkenning van de ander te verliezen. Dus wat gebeurt er? In alles wat iemand doet, woont of werkt komt dit terug in gedachtenpatronen en gedrag (“ik ben niet goed genoeg” of “ik mag geen fouten maken”). Zo beland een professional in een leven die zelf is gecreëerd. Het continu twijfelen over eigen kunnen (en continu kritisch evalueren), vanuit angst om fouten te maken, is een belangrijke bron voor chronische stress. Pleasegedrag is een belangrijk kenmerk van iemand met een burn-out, omdat eigen grenzen worden overschreden.

Het zal je niet verbazen en wellicht ook al lang bekend, dat symptomen van een burn-out zich kenmerken in uitputting, minder betrokkenheid bij het werk (tot en met cynisme over het werk aan toe) en gevoelens van onzekerheid en twijfel. Concentratieproblemen worden veelal als fysiek kenmerk genoemd. Maar waarschijnlijk heeft het lichaam al veel langer signalen afgegeven die werden genegeerd of zelfs niet werden herkend, omdat een professional die gevoelig is voor een burn-out de ander vaak als hoger in de rangorde plaatst dan zichzelf.

Vaak vanuit perfectionisme, vanuit angst anderen teleur te stellen en de drang om continu te willen voldoen aan de verwachtingen van anderen. Zo overschrijdt iemand continu eigen grenzen met alle gevolgen van dien. Dit komt vaak voort uit onderliggende patronen of familiesystemen, maar daarover een andere keer meer.

Dit gedrag draagt uiteindelijk bij aan het (langzaam) opbranden, waardoor er geen ruimte meer is om te ontwikkelen. Dat hoeft niet alleen op het werk te zijn. Het kan ook in een relatie, woonomgeving of in verschillende gebieden tegelijk. Door deze krapte ontstaat soms letterlijk pijn. Alsof iemand continu loopt met te kleine schoenen. Geen wonder dat veel mensen fysieke klachten of vermoeidheidsklachten ontwikkelen.

Je wilt overal naar toe, maar voelt je nergens thuis

Het brein krijgt signalen van gevaar (ik ben niet goed genoeg), waardoor het reageert met reacties vanuit het oerbrein die uitdagen tot het inzetten van overlevingsmechanismen. Hierdoor verliest de professional de verbinding met zichzelf. Met het lichaam, waardoor geen signalen van het lichaam binnenkomen. Of de signalen zijn er wel, maar ze worden genegeerd. Want je moet door. Je brein denkt dat je onveilig bent, waardoor je niet kunt ontspannen. Met andere woorden je komt niet tot rust, waardoor je niet herstelt. Op lange termijn zit daar het risico op een burn-out. Want hardwerken is niet erg, maar onvoldoende herstellen. Dat is het breekpunt.

Met te krappe schoenen door het leven

Jezelf iedere dag in de te krappe schoenen persen, omdat je hardnekkig blijft volhouden dat je het zonde vindt om ze weg te doen, kan symbool staan aan de groei die iemand zichzelf belemmert. Door te blijven werken bij een bedrijf waar een professional al 15 jaar werkt en daardoor vertrouwd is. Ondertussen is het bedrijf een onderdeel geworden van de identiteit, maar houdt het de groei van het potentieel de professional tegen.

Gewoon omdat er simpelweg geen energie en ruimte is om de groei die is opgesloten in de kern van de professional te realiseren. Ze merken aan de ene kant dat het oude leven niet meer is vol te houden en tegelijkertijd dat het anders moet. Maar weten niet hoe. Eigenlijk leeft iemand onder een deken van teleurstellingen, leegte en zich nergens echt thuis voelen in wonen, werk of relatie. Zo ontstaat een negatieve spiraal, raakt iemand arbeidsongeschikt, met als diagnose burn-out. Potentieel onbenut. Gemiste kans.

Dit uit zich als volgt:

1. Vluchtgedrag: verdoven met roken, eten, drinken, Netflix of geld uitgeven. De leegte raakt niet vervuld, dus blijven mensen zoeken naar uitdagingen, sensaties of vluchten in relaties, uitgaan of wéér een opleiding. Overal naar toe willen gaan, maar zich nergens thuis voelen
2. Negatieve spiraal: het leven gaat telkens op verschillende vlakken mis. Of in relatie of werk. Als het ergens net goed begint te gaan, bijvoorbeeld in je werk, ontstaat een vorm van zelf sabotage, raakt iemand in de negatieve spiraal, waardoor de relatie toch weer stuk loopt.
3. Problemen met dagelijkse verplichtingen: wegduiken en vluchten zorgt vaak voor onderduik gedrag. Verplichtingen die horen bij een volwassen leven volkomen gaan ontduiken. Achterop raken met je administratie en het huishouden is er eentje van “Jan Steen”
4. Leven in een roes: ergens diep van binnen weten dat de zaken niet zijn, maar leven in de fantasie dat het altijd erger kan en dat niemand een volmaakt leven kan hebben. Daardoor houdt iemand zichzelf iets voor, waardoor er geen beweging komt en geen verantwoordelijkheid wordt genomen voor het leven.

Waarom is een snelle interventie een kans?

Zoals hierboven beschreven is het wel duidelijk dat een professional die afstevent op een burn-out heel druk is met overleven. Dit is vaak niet zichtbaar op de werkvloer. Professionals zijn nog wel aan het werk, maar presteren minder. Deze kosten zijn, blijkt uit onderzoek, nog hoger dan de kosten van daadwerkelijk verzuim, omdat iemand niet productief en effectief aan het werk is.

De staat van overleven zijn vaak onbewuste patronen die bijdrage tot dit gedrag of deze staat. De professional is zich hiervan vaak onbewust. Wanneer iemand klachten van burn-out vertoond, zoals extreme vermoeidheid, fysieke klachten, slecht slapen, concentratiestoornissen, somberheid etc. kan een huis- of bedrijfsarts, volledig legitiem overigens, de diagnose van burn-out geven. Met de adviezen die daarbij horen. Soms protocollair of vanuit de goede bedoeling neem rust.

Goede intake vergroot kans op herstel

In mijn praktijk maak ik mee hoe belangrijk een goede intake is. Het komt voor dat mensen al bijna een jaar thuis zijn, er niets gebeurd is aan de passende interventie of er een standaard protocol werd ingezet. Zo word ik soms ingeschakeld voor coaching bij burn-out, waar in de intake al blijkt dat iemand geen burn-out heeft, maar een bore-out. De verschijnselen komen namelijk sterk overeen. Of de professionals die hard gegroeid zijn in een omgeving, waar ze eigenlijk hun ziel hebben verzocht aan een harde corporate omgeving, terwijl ze in het diepst van hun kern liever in een socialere omgeving werken.

Daarom is het opruimen van je de verzameling van onbewuste patronen, emoties, gedragingen en onverwerkte ervaringen zo belangrijk. Dit zorgt er voor dat het huis weer op orde komt. Schoon schip maken middels coaching zorgt ervoor dat iemand zichzelf weer terug kan vinden. Schoonmaken tot je het diepste van je vezels draagt bij aan een herprogrammering en transformatie draagt bij aan herstel.